“Zeg gewoon waar het op staat.”

“Draai er niet omheen.”

Voor veel Nederlanders is dát een bewijs van eerlijkheid en professionaliteit. Maar in Duitsland kan diezelfde directheid verrassend vaak leiden tot ongemak – of zelfs tot een misverstand.

Ik heb het in mijn trainingen vaker meegemaakt: Nederlandse deelnemers zijn verbaasd als hun Duitse zakenpartner afstandelijk of gereserveerd reageert op iets wat in hun ogen slechts een open, eerlijke opmerking was.

En andersom: Duitsers kunnen zich juist afvragen waarom Nederlanders zó veel relativeren, lachen, en nuance toevoegen. “Wat bedoel je nu precies?” vragen ze dan, met oprechte nieuwsgierigheid.

Eerlijkheid als waarde – maar anders ingevuld

Eerlijkheid is in beide culturen een kernwaarde. Alleen: de vorm waarin je eerlijk bent, verschilt.

In Nederland draait eerlijkheid om transparantie en gelijkheid: iedereen mag zeggen wat hij vindt, of je nu stagiair bent of directeur. Eerlijkheid betekent: niets verbergen.

In Duitsland draait eerlijkheid vaak om zorgvuldigheid en verantwoordelijkheid: wat je zegt, moet goed onderbouwd zijn, passen bij je rol, en het grotere geheel dienen. Eerlijkheid betekent daar: iets zó zeggen dat het juist en respectvol is.

Beide vormen zijn op hun eigen manier integer – maar ze leiden tot totaal verschillende communicatiestijlen.

De directe Nederlander en de precieze Duitser

Een voorbeeld uit een van mijn trainingen:

Een Nederlandse ontwerper presenteerde zijn idee voor een gezamenlijk project in Keulen. Na afloop vroeg hij de Duitse opdrachtgever wat ze ervan vond.

“Ganz interessant,” zei ze.

De ontwerper was opgelucht: “Mooi! Ze vindt het interessant.”

Maar haar Duitse collega keek hem met opgetrokken wenkbrauwen aan: “Dat is geen compliment,” zei hij zacht.

In het Duits betekent interessant vaak: “Ik weet het nog niet zeker” of zelfs “ik ben niet overtuigd”.

De toon is neutraal, maar de betekenis kan afstandelijk zijn.

De Duitser kiest liever voor “sehr gelungen” (goed gelukt) of “eine gute Idee” als iets hem echt aanspreekt.

De nuance tussen die woorden is voor Duitsers vanzelfsprekend – voor Nederlanders vaak een bron van misverstanden.

Eerlijkheid in een hiërarchische context

Ook de rol van hiërarchie speelt mee.

In Nederland is het gebruikelijk om direct tegen je leidinggevende te zeggen dat je het ergens niet mee eens bent. Dat wordt juist gezien als betrokkenheid.

In Duitsland hoort bij een professionele houding dat je verschil in positie respecteert – ook in taal.

Kritiek geef je diplomatiek, met “Ich frage mich, ob wir vielleicht…” of “Könnte es sein, dass…” in plaats van:

“Volgens mij werkt dit niet.”

Niet omdat Duitsers bang zijn voor confrontatie, maar omdat ze vinden dat een zorgvuldige formulering laat zien dat je de ander en de context serieus neemt.

Directheid kan daar overkomen als bot of onvoorzichtig – zelfs als je intentie goed is.

Waarom Nederlanders soms als ‘luidruchtig’ gelden

Tijdens een lunchpauze in München zei een Duitse cursiste ooit:

“Ik vind Nederlanders heel sympathiek, maar ook een beetje… luid.”

Ze bedoelde niet het volume van onze stemmen, maar de vanzelfsprekendheid waarmee wij onze mening delen.

Waar Duitsers vaak eerst afwegen of hun opmerking past bij het moment, de toon en de groep, voelen Nederlanders zelden die rem.

We noemen dat openheid, zij ervaren het soms als te direct.

Hoe vind je de balans?

Het helpt om bewust te zijn van de verschillende betekenissen van eerlijkheid:

In Nederland = open, spontaan, informeel.

In Duitsland = zorgvuldig, verantwoord, precies.

Je kunt dat combineren door:

1. Even te wachten voor je reageert. Duitsers waarderen bedachtzaamheid.

2. Te structureren wat je zegt. Begin met de context, dan de mening, dan het voorstel.

3. De toon te verzachten zonder in te leveren op inhoud.

Bijvoorbeeld:

Niet: “Dat klopt niet.”

Maar: “Ich bin mir nicht ganz sicher, ob das so gemeint war.”

4. Je nieuwsgierigheid te tonen. In plaats van direct te corrigeren: “Wie sehen Sie das?” of “Was meinen Sie genau damit?”

Je zult merken: als jij als Nederlander iets minder direct formuleert, nodigt dat je Duitse gesprekspartner juist uit om opener te zijn.

Mijn eigen les in diplomatie

Toen ik net weer in Duitsland werkte, merkte ik vaak hoe lastig het kan zijn om die balans te vinden.

Ik had een collega die op alles eerst zei: “Darüber sollten wir nochmal sprechen.”

Ik dacht: Waarom nu niet gewoon?

Pas later begreep ik dat dit geen uitstelgedrag was, maar een manier om ruimte te geven aan reflectie.

De impliciete boodschap was: laten we eerst nadenken, dan beslissen.

Sindsdien hoor ik die zin met andere oren – als een teken van ernst, niet van afstand.

Tot slot

Directheid en diplomatie sluiten elkaar niet uit.

Het zijn twee manieren om respect te tonen: de een via openheid, de ander via zorgvuldigheid.

Wie ze beide leert beheersen, kan niet alleen beter zakendoen met Duitsers, maar ook rijker communiceren – met meer nuance, begrip en precisie.

En dat is, in mijn ogen, de echte eerlijkheid.

Meer weten?

Lees meer over toon, timing en taal in mijn artikel Zelfvertrouwen in Duitsland.

Of wil je weten hoe je kunt omgaan met directe feedback van een Duitser? Lees mijn artikel Waarom kritiek niet persoonlijk is.