Een Nederlandse verkoper vertelde me ooit over een afspraak bij een Duitse klant.
Vier uur rijden. Geen files. Alles liep volgens plan — behalve de laatste tien minuten.

Hij kwam iets later aan dan afgesproken. Tien minuten.
Voor hem voelde dat onschuldig. Menselijk. Verklaarbaar.

Toch merkte hij meteen dat de sfeer anders was dan verwacht: afstandelijker, gereserveerder.
Hij begreep het niet goed.

Bij een volgende afspraak deed hij iets anders.
Hij belde onderweg en zei hoe laat hij er daadwerkelijk zou zijn.

Het verschil was opvallend:
meer ontspanning, meer openheid, een heel ander begin van het gesprek.

Niet omdat hij nu op tijd was —
maar omdat hij duidelijk was.

Punctualiteit is geen karaktertrek

Dit soort ervaringen worden vaak samengevat als:
“Duitsers zijn strenger met tijd dan Nederlanders.”

Maar zo simpel — en zo uniform — is het niet.

Ja, in veel zakelijke contexten in Duitsland (zeker bij managers, consultants, grotere organisaties) speelt punctualiteit een belangrijke rol.
Tijd fungeert daar als structuur: wie wanneer beschikbaar is, wat ingepland kan worden, waar je op kunt rekenen.

Maar wie verder kijkt, ziet iets anders.

In het Handwerk, in de culturele sector, in verenigingen, bij vrijwilligerswerk — en soms ook gewoon in het dagelijks leven — laten Duitsers punctualiteit net zo goed los.
Daar telt relatie, proces, aanwezigheid.
Net als in Nederland.

Het verschil zit dus niet in de Duitser of de Nederlander,
maar in context.

Tijd als afspraak, niet als moraal

Wat ik vaak zie bij misverstanden rond tijd, is dat we elkaars gedrag moreel interpreteren:

• “Zij zijn zo streng.”
• “Hij is onbetrouwbaar.”
• “Dat is toch pietluttig?”
• “Zo ga je toch niet met mensen om?”

Maar meestal gaat het niet over goed of fout.
Het gaat over verwachtingen.

In sommige Duitse zakelijke settings geldt: een afgesproken tijd = een gedeelde afspraak waarop anderen voortbouwen.

Wie daarvan afwijkt zonder iets te zeggen,
doorbreekt niet alleen de planning, maar ook het onderlinge vertrouwen.

Niet uit boosheid — maar uit onzekerheid.

Mittags en andere tijdswoorden: waar het echt om draait

Een klassiek struikelblok is mittags.

‘Middag’ in het Nederlands is vaak later dan mittags.
In het Duits is mittags vrij duidelijk verbonden aan de tijd rond de lunch.

• mittags → rond de lunch, vaak tussen ca. 12 en 13:30 uur

Wil je ‘’s middags’ zeggen, dan gebruik je:

• nachmittags of
• am Nachmittag

Uitdrukkingen als “in de loop van de middag” zijn op zich niet vager dan “am späten Nachmittag”.
Maar: veel Duitsers geven in zakelijke context simpelweg de voorkeur aan concreetheid.

Daarom hoor je vaker:

• gegen 16 Uhr
• zwischen 15 und 16 Uhr

Niet omdat andere formuleringen fout zijn, maar omdat ze minder interpretatieruimte laten.

Kleine Duitse woorden, grote signalen

Voorzetsels bij tijd leveren veel vragen op in mijn lessen — en terecht.

De basis is overzichtelijk:

• am + dag / datum / dagdeel
  • am Montag
  • am 12. März
  • am Vormittag
• um + kloktijd
  • um 9 Uhr
  • um 14:30 Uhr

Deze woorden doen meer dan grammatica.
Ze geven aan hoe precies jij je eigen afspraak neemt.

Termin, Frist en vereinbaren

Nog zo’n gebied waar verwachtingen botsen:

• Termin → een concrete afspraak met datum en tijd
  • Haben wir einen Termin vereinbart?
• Frist → een termijn, een deadline
  • die Lieferfrist
  • die Zahlungsfrist
• vereinbaren → ook inhoudelijke afspraken maken
  • Wir haben Folgendes vereinbart:

Wie deze begrippen door elkaar gebruikt, bedoelt meestal niets verkeerd — maar kan wel verwarring zaaien.

Over afspraken in Duitsland: Wat je hier misschien in herkent

Misschien herken je dit:

• Duitse partners reageren gereserveerd, terwijl jij denkt helder te zijn
• afspraken lijken strakker dan nodig
• of juist: je voelt je onzeker over hoe precies je moet zijn

Dan gaat het niet alleen om je Duits.
Het gaat om afstemming.

Niet om aanpassen of onderdanig zijn,
maar om begrijpen welke functie taal en tijd hier hebben.

En dát onderzoeken we in mijn werk samen.

In mijn meerdaagse training Zakelijk Duits in Duitsland kijken we precies naar dit soort situaties — met ruimte voor nuance, context en jouw eigen stijl.
Zodat je niet “Duits” hoeft te worden,
maar wel begrepen.

Wie samenwerkt met Duitse partners, merkt al snel dat afspraken over tijd zelden alleen praktisch zijn — ze raken aan verwachtingen, vertrouwen en afstemming.

Verder lezen over taal en cultuur

Over vergaderingen met Duitsers — waarom stilte geen ongemak is.

Over eerlijkheid in Duitse en Nederlandse communicatie

Waarom humor in Duitsland anders werkt — en wat dat zegt over jouw communicatie met Duitse partners